THUỐC QUÝ Ở TÂY NGUYÊN - CÂY THUỐC QUÝ TÂY NGUYÊN

Tôi thân quen thân lương y Nguyễn Đức Nghĩa tự hồi còn làm phóng viên chăm trách mảng y tế đến một tờ báo ở TP. Hồ Chí Minh, cách đó chừng đôi mươi năm.

Bạn đang xem: Cây Thuốc Quý Tây Nguyên

Lương y Nguyễn Đức tức thị học trò xuất sắc nhất của GS.TS Đỗ Tất Lợi (1919-2008) - nhà phân tích dược học tập nổi tiếng, “cây đại thụ” của nền y học truyền thống Việt Nam, đã được trao phần thưởng Hồ Chí Minh về kỹ thuật kỹ thuật vào năm 1996 và công trình giá trị nhất của ông để lại đến ngành y học nước nhà chính là bộ sách “Những cây thuốc cùng vị thuốc Việt Nam” đã tái bạn dạng đến 11 lần.

Nhờ anh Nghĩa và bạn bè anh mà tôi biết hóa ra là có rất nhiều người lưu ý đến việc bảo tồn nguồn gene dược liệu của Tây Nguyên, dù họ ko sinh sống ở vùng này. Tây Nguyên có nhiều nguồn gene dược liệu quý. Quý ở sự phong phú, ở năng suất, rồi cả sự hơn hẳn về chất lượng dược tính khi so với thuộc loại cây dược liệu ấy trồng ở những vùng miền khác. Rồi có những loài nếu không bảo tồn thì nguy hại tuyệt chủng là vào tầm tay.

Tôi từng có những ngày lang thang trên vùng rừng M’Drắk, để biết vì sao giới săn lùng dược liệu lại hay chọn thiết lập những loại dược liệu như riềng rừng, cốt toái bổ, hoàng đắng, củ bình vôi, thiên niên kiện… ở những vùng khu đất Krông Á, Ea M’đoal, Ea Trang, Ea H’mlay; rồi lại săn lùng hồng đẳng sâm, ngũ gia suy bì chân chim, kê huyết đằng… bên trên hệ thống núi Chư Yang Sin thuộc địa phận huyện Krông Bông giỏi Lắk; rồi nhân è ở huyện Buôn Đôn…

Vài năm trước, lúc đến Viện sinh thái và khoáng sản sinh đồ gia dụng (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) công tác, tôi có dịp tiếp cận với công trình nghiên cứu khoa học đồ sộ với đề bài “Điều tra, nghiên cứu và phân tích các cây thuốc được sử dụng trong số bài thuốc dân tộc bản địa tại Tây Nguyên và khuyến cáo các giải pháp bảo tồn” do Viện chủ trì thực hiện, TS.Nguyễn Văn Dư làm Chủ nhiệm. Có thể dẫn một việc cụ thể như: từ chỗ các tài liệu về cây thuốc cùng dược liệu của các tác đưa Đỗ tất Lợi, Võ Văn đưa ra ghi nhận Tây Nguyên gồm 872 loại thực đồ gia dụng được áp dụng làm thuốc, thì công trình này đã bổ sung cập nhật thêm 50 loài cây, trong đó có một loại được ghi vào sách đỏ việt nam ở mức độ nguy cấp. Không kể, nhóm các nhà khoa học này còn khẳng định những loài cây thuốc bao gồm ở Tây Nguyên, với 6 ngành thực đồ vật bậc cao có mạch, thì số lượng còn cao hơn đấy nhiều lần. Nhóm các nhà khoa học ở Viện sinh thái và khoáng sản sinh thiết bị cũng đã tích lũy được tới 362 bài thuốc của những dân tộc tía Na, Cil, cho Ro, Chu Ru, Dẻ, J’rai, K’Ho, Lào, M’nông, Mạ, Tày.

Nhớ hôm ghé xóm Thái (xã Ea Kuếh, thị trấn Cư M’gar) cùng nhóm bạn thăm vườn dược liệu của ông Lô Quốc Hợi (hội viên Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk), thấy ông đã chuyển được những loài cây thuốc tốt về trồng ko chỉ trong vườn cửa mà ở cả những bờ rào, góc sân, thậm chí là cả trên mái nhà, tôi cứ suy nghĩ mãi về một hướng đi mới của nguồn dược liệu ở Tây Nguyên.

Một thời nguồn dược liệu ở Tây Nguyên từng bị khai thác theo kiểu tận diệt. Của rừng mà, mạnh ai nấy nhặt. Tuy nhiên bây giờ sẽ khác, lúc có những người như ông Hợi đang miệt mài lưu giữ giữ các nguồn ren dược liệu, lưu lại nhưng vẫn tạo được thu nhập để sinh sống. Đó mới là kế sách bền vững.

Thế thì phải nghĩ tới chuyện tương lai của một nền công nghiệp dược liệu ở vùng Tây Nguyên, sẽ ko là sản xuất nhỏ lẻ, manh mún mà là quy mô công nghiệp, là khép kín, là sản phẩm có mến hiệu hẳn hoi. Cũng từ đấy mà nghĩ đến những tour tuyến du lịch đến Tây Nguyên không chỉ để nhìn ngắm non nước mây trời, mà còn là ăn, uống, tắm, nghỉ dưỡng theo những cách điệu nghệ của y học cổ truyền...

Thông qua thực hiện đề tài: “Nghiên cứu xây dựng cửa hàng khoa học đến mô hình quản lý tổng phù hợp hệ sinh thái núi nam Trường Sơn nhằm bảo tồn và khai quật bền vững”, mã số TN18/T07 (thuộc lịch trình KH&CN Tây Nguyên 2016-2020), đang ghi dìm tại Tây Nguyên bao gồm 4782 loài thuộc 1458 chi và 257 họ thực vật trong số ngành thực đồ gia dụng bậc cao bao gồm mạch; trong số ấy ngành Ngọc lan (Magnoliophyta) là đa dạng nhất, cùng với 4393 loài (chiếm 91,86% toàn bô loài). Đề tài cũng ghi nhận ra 1713 loại cây có tác dụng thuốc (chiếm 35,82% tổng số loài thực vật) của 257 họ trong các ngành thực đồ gia dụng bậc cao tất cả mạch, trong số đó ngành Ngọc lan bao gồm 1582 loài (chiếm 92,35% tổng số loài làm cho thuốc); 167 loại cây thuốc quý, hiếm, ưu tiên bảo vệ, trong số ấy có 88 loại trong Sách Đỏ vn (2007), 53 loài mang tên trong Nghị định 06/2019/NĐ-CP.

Kết quả thống kê bước đầu tiên ghi nhận khoảng chừng 450 bí thuốc và 800-1000 loài cây thuốc được thực hiện trong cộng đồng các dân tộc bản địa tại khu vực Tây Nguyên để âu yếm sức khỏe. Một số loài cây thuốc quý hiếm, có mức giá trị cao hoàn toàn có thể đưa vào nhân trồng với quy mô khủng như Sâm ngọc linh, Đảng sâm (hay nói một cách khác là Đẳng sâm), Thông đỏ, Giảo cổ lam, những loài Bình vôi, Hoàng đằng, túng kỳ nam, Trầm hương, Sâm cau, Lan kim tuyến…

Đa dạng thực vật cùng tài nguyên cây thuốc

Với mối cung cấp tài nguyên phong phú và đa dạng và phong phú, kết phù hợp với sự đa dạng và phong phú về dân tộc, văn hóa, tri thức truyền thống..., khu vực Tây Nguyên không chỉ phong phú và đa dạng về nguồn tài nguyên cây thuốc cơ mà còn nhiều mẫu mã về tri thức, kinh nghiệm sử dụng cây dung dịch của xã hội các dân tộc. Qua điều tra, nghiên cứu và phân tích và tổng hợp những tài liệu trên Tây Nguyên, shop chúng tôi đã ghi nhận ra 4782 chủng loại thuộc 1458 bỏ ra và 257 bọn họ thực vật trong các ngành thực vật dụng bậc cao gồm mạch (Psilotophyta - Khuyết lá thông, Lycopodiophyta - Thông đất, Equisetophyta - Cỏ tháp bút, Polypodiophyta - Dương xỉ, Pinophyta - Thông cùng Magnoliophyta - Ngọc lan) (bảng 1); trong những số đó ngành Ngọc lan (Magnoliophyta) là đa dạng và phong phú nhất, cùng với 4393 chủng loại (chiếm 91,86% tổng số loài).

Các hiệu quả cũng mang đến thấy, Lâm Đồng là tỉnh có số loài thực vật nhiều nhất (với 3255 loài) cùng Đắc Nông là tỉnh có số loài ít nhất, với 1079 loài.

Bảng 1. Con số loài thực vật với cây dung dịch tại những tỉnh Tây Nguyên.

*: đội Dương xỉ bao gồm các ngành: Psilotophyta - Khuyết lá thông, Lycopodiophyta - Thông đất, Equisetophyta - Cỏ tháp bút và Polypodiophyta - Dương xỉ.

**: số liệu từ report quy hoạch đa dạng sinh học tập tỉnh Lâm Đồng là 3.526 loài.

Kết trái điều tra, tổng phù hợp và so sánh với những tài liệu đã ra mắt về cây thuốc, vẫn ghi nhận được 1713 loại cây làm thuốc (chiếm 35,82% tổng số chủng loại thực vật) của 257 họ trong những ngành thực đồ vật bậc cao gồm mạch; trong những số đó ngành Ngọc lan (Magnoliophyta) tất cả 1582 loài (chiếm 92,35% toàn bô loài có tác dụng thuốc) (bảng 2).

Bảng 2. Sự phân bố những bậc taxon cây thuốc tại Tây Nguyên.

Các loài cây thuốc thường tập trung ở những họ thực đồ vật lớn, gồm: Cúc (Asteraceae) - 90 loài; Thầu dầu (Euphorbiaceae) - 82 loài; cà phê (Rubiaceae) - 81 loài; Đậu (Fabaceae) - 80 loài; Trúc đào (Apocynaceae); Cam (Rutaceae); tệ bạc hà (Lamiaceae); Dâu tằm (Moraceae); Lan (Orchidaceae); Cỏ roi ngựa (Verbenaceae). Đây là các họ bao gồm từ 30 loại trở lên.

Các chi có rất nhiều loài làm thuốc tốt nhất là: Ficus (17 loài), Ardisia (12 loài), Dendrobium (12 loài), Dioscorea (12 loài), Solanum (11 loài), Smilax (11 loài); các chi Polygonum, Euphorbia, Hedyotis, Allium, Rubus, Croton, Schefflera, Senna, Syzygium, Zanthoxylum (có trường đoản cú 8 mang đến 10 loài).

Các tác dụng điều tra, điều tra thực thiết bị học đã ghi dìm hơn 60 loại mới bổ sung cho danh lục cây thuốc của Tây Nguyên. Trong những đó có 1 loài được ghi dấn trong Sách Đỏ nước ta (2007) tại mức độ siêu nguy cấp cho (CR), sẽ là loài Smilax petelotii T. Koyama. Tác dụng điều tra cũng ghi nhận gồm 167 loài cây thuốc quý, hiếm, ưu tiên bảo vệ, trong các số đó có 88 loài trong Sách Đỏ việt nam (2007), 53 loài có tên trong Nghị định 06/2019/NĐ-CP. Một số loài có giá trị cao như: Sâm ngọc linh, Đảng sâm, Thông đỏ, Giảo cổ lam, các loài Bình vôi, Hoàng đằng, túng bấn kỳ nam, Trầm hương, Sâm cau, Lan kim tuyến… phân bổ về cây dung dịch ở những tỉnh cũng ko đồng đều, Lâm Đồng là tỉnh sẽ xác định được không ít loài cây thuốc nhất, trong những khi Đắc Nông ghi nhận thấy ít nhất.

Sự đa dạng mẫu mã thực thiết bị nói tầm thường và cây thuốc nói riêng triệu tập chủ yếu nghỉ ngơi các khu vực còn rừng, vào đó nhất là các Vườn đất nước và Khu bảo đảm thiên nhiên. Hiệu quả thống kê của một số Vườn đất nước và Khu bảo đảm trong quanh vùng Tây Nguyên với Nam Trung cỗ được biểu thị ở bảng 3.

Bảng 3. Số chủng loại thực vật cùng cây thuốc tại một vài Vườn giang sơn và Khu bảo đảm tại Tây Nguyên với Nam Trung Bộ.

Xem thêm:

Tri thức bạn dạng địa vào việc thực hiện cây dung dịch của đồng bào dân tộc bản địa thiểu số

Theo hiệu quả Tổng khảo sát dân số và nhà tại năm 2009 thì khu vực Tây Nguyên có 54/54 dân tộc bản địa (32 dân tộc xuất hiện ở cả 5 thức giấc Tây Nguyên). Mỗi dân tộc khởi sắc văn hóa, tập tiệm và vùng trú ngụ vốn tất cả khác nhau, trong thừa trình cải cách và phát triển lâu dài, các dân tộc đã có lần bước hình thành, tích lũy, chọn lọc và học tập hỏi các tri thức, tay nghề sử dụng tài nguyên thiên nhiên nói tầm thường và khoáng sản cây thuốc nói riêng. Mỗi vùng, miền khác biệt có điều kiện thoải mái và tự nhiên khác nhau, dẫn mang đến thành phần thực trang bị cũng khác nhau. Đối với mỗi dân tộc, yếu tố và con số loài cây dung dịch được thực hiện theo kinh nghiệm tay nghề truyền thống, 1 phần phụ ở trong vào sự gọi biết của cộng đồng về cực hiếm sử dụng, mặt khác dựa vào vào sự có mặt của cây thuốc trong khu vực cư trú vào thời hạn hiện tại.

Hiện nay, đồng bào những dân tộc trên cả nước không còn sống thắt chặt và cố định tại những vùng trú ngụ vốn bao gồm mà đã có sự di chuyển sang lại giữa các vùng, miền, mặt khác mang theo không ít tri thức mang đến nơi nghỉ ngơi mới. Từ những kinh nghiệm đang có, tín đồ dân từng bước điều chỉnh cho cân xứng với đk mới, từ kia nhiều học thức mới được hình thành.Kết quả điều tra của những đề tài quy trình 2011-2019 những bước đầu tiên ghi nhận khoảng tầm 450 loại thuốc và 800-1000 giống cây thuốc được sử dụng trong cộng đồng các dân tộc bản địa tại quanh vùng Tây Nguyên để quan tâm sức khỏe. Một vài nhóm bệnh có rất nhiều cây dung dịch được áp dụng là: các bệnh tương quan đến hệ vận chuyển (cơ, xương, khớp), tiêu hóa, bên cạnh da, các bệnh của phụ nữ… Đây hầu như là những bệnh hay chạm mặt đối với người dân lao đụng nông nghiệp, đk đi lại, môi trường xung quanh sinh sinh sống còn nhiều khó khăn.

Kết quả khảo sát cũng mang lại thấy, các dân tộc có số lượng dân cư mập vẫn đang là các tộc người khai quật và sử dụng số lượng loài cây thuốc to theo tay nghề truyền thống. Ngược lại, các dân tộc sử dụng số lượng loài cây dung dịch thấp hay là các tộc người có dân sinh thấp hoặc bao gồm vùng trú ngụ hẹp. Các xã hội cư dân bản địa chỉ khai thác và thực hiện một phần trăm nhất định thành phần những loài cây thuốc thực tiễn có ở quanh vùng cư trú.

Đề xuất một số giải pháp phát triển cây thuốc

Qua công dụng điều tra, đánh giá thực trạng mối cung cấp tài nguyên cây thuốc tương tự như thực trạng khai thác, sử dụng cây thuốc tại khu vực Tây Nguyên đến thấy, vị trí đây có mức độ đa dạng và phong phú về mối cung cấp tài nguyên cây thuốc cao, có không ít loài quý, hiếm, có giá trị cao về công nghệ và khiếp tế. Tuy nhiên, hiện nay đa số những loài cây dung dịch được khai quật từ tự nhiên, thiếu thốn sự quản lí lý, giám sát. Cạnh bên đó, sự suy giảm nhiều mẫu mã sinh học tập nói thông thường cũng đó là tác nhân khiến suy bớt nguồn khoáng sản cây thuốc. Không chỉ là có vậy, sự mai một về học thức truyền thống cũng có thể có tác động tiêu cực đến cực hiếm và nguồn tài nguyên cây thuốc. Vì đó, cần phải có các biện pháp mạnh mẽ, đồng bộ trong vấn đề bảo tồn, cải tiến và phát triển các cực hiếm của nguồn tài nguyên cây thuốc tại khu vực Tây Nguyên.

Trong kích thước của bài báo này, chúng tôi đề xuất một số giải pháp sau đây nhằm mục tiêu phát triển nguồn tài nguyên cây thuốc, góp phần quan tâm sức khỏe tương tự như phát triển tài chính - buôn bản hội khu vực Tây Nguyên:

- Điều tra, review toàn diện về mối cung cấp tài nguyên cây thuốc tại khu vực Tây Nguyên, bao gồm cả điều tra đa dạng mẫu mã thành phần loài, hiện trạng phân bố, trữ lượng; thực trạng khai thác, sử dụng; đánh giá nhu cầu thị phần trong và kế bên nước có tương quan đến thuốc tại Tây Nguyên; nhận xét về đk và năng lượng sản xuất dược liệu của những tổ chức và cá nhân trên địa bàn.

- quy hướng và chế tạo các quanh vùng trồng, chế tao dược liệu đáp ứng một cách đầy đủ các tiêu chuẩn dược liệu vào nước cùng quốc tế, từng bước nâng cấp giá trị đem về từ dược liệu. Lựa chọn những loài cây thuốc và quy mô để trở nên tân tiến nhằm đảm bảo an toàn hài hòa giữa bảo đảm nguồn gen với phát triển tài chính - làng mạc hội. Một trong những loài cây thuốc quý hiếm, có giá trị cao rất có thể đưa vào nhân trồng cùng với quy mô to như Sâm ngọc linh, Đảng sâm, Thông đỏ, Giảo cổ lam, những loài Bình vôi, Hoàng đằng, túng thiếu kỳ nam, Trầm hương, Sâm cau, Lan kim tuyến… hoặc một trong những loài có nhu cầu thị trường mập như Nghệ, Đinh lăng, Diệp hạ châu, chè dây, Actiso… nâng cao hàm lượng khoa học, technology trong các thành phầm dược liệu, tinh giảm việc buôn bán, xuất khẩu dược liệu thô.

- nghiên cứu di thực cùng thuần hóa đối với một số loại cây thuốc quý hiếm, có phân bố tự nhiên và thoải mái hẹp, gồm yêu cầu hà khắc về môi trường thiên nhiên sống như Sâm ngọc linh, Lan kim tuyến… từng bước đưa những loài này ra môi trường nhân trồng mới, hạn chế các tác động tiêu cực đến vùng phân bố tự nhiên.

- Bảo tồn, cải tiến và phát triển tri thức truyền thống nối liền với phát triển du lịch: hiện nay nay, du lịch tại khu vực Tây Nguyên vẫn trong thừa trình cải tiến và phát triển mạnh, đam mê lượng lớn khác nước ngoài trong nước và quốc tế. Một trong các yếu tố thu hút du ngoạn tại đấy là sự nhiều dạng, khác biệt về văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số. Vì chưng vậy, vấn đề kết hợp tốt giữa bảo tồn đa dạng sinh học tập nói chung, bảo tồn cây thuốc nói riêng tương tự như bảo tồn tri thức bạn dạng địa gắn liền với các hoạt động du lịch sẽ làm tăng thêm lực hút đối với du khách.

Bên cạnh những phương án nêu trên, từ thực tế nghiên cứu, công ty chúng tôi cũng con kiến nghị một vài nội dung cần thực hiện trong thời hạn tới như sau:

- liên tục điều tra, đánh giá về tiềm năng cải cách và phát triển dược liệu tại khoanh vùng này.

- Tri thức truyền thống ngày càng bị mai một bởi tài nguyên vạn vật thiên nhiên giảm dần, người già mất đi, trong những khi người con trẻ lại có khá nhiều lựa chọn new trong sinh kế. Vì đó, cần nhanh chóng thu thập, giữ lại tri thức truyền thống cuội nguồn nói bình thường và học thức trong áp dụng cây thuốc nói riêng.

- Hiên nay đã có nhiều nghiên cứu vãn về đa dạng và phong phú sinh học cũng tương tự nghiên cứu giúp về dược liệu tại khu vực Tây Nguyên, mặc dù các nghiên cứu còn nhỏ dại lẻ, tác dụng được lưu giữ ở những nơi không giống nhau, gây nên sự thiếu hụt thông tin, chồng chéo về nội dung… Đây là sự lãng phí rất lớn, do đó cần sản xuất một đại lý dữ liệu hoàn chỉnh về thuốc của quanh vùng Tây Nguyên.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ban chỉ đạo Tổng khảo sát dân số và nhà tại trung ương (2010), Tổng điều tra dân số và nhà tại năm 2009: công dụng toàn bộ, Nxb Thống kê.

3. Lê Xuân Cảnh (2015b), Báo cáo tổng kết đề tài: thiết kế hồ sơ quần thể dự trữ sinh quyển nhân loại Vườn giang sơn Bidoup - Núi Bà (tỉnh Lâm Đồng), đề tài nghiên cứu khoa học tập và phát triển công nghệ, Viện Hàn lâm kỹ thuật và công nghệ Việt Nam.

6. Nguyễn Phương Hạnh (2015), Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc tại Vườn đất nước Chư Yang Sinh và khuyến cáo các biện pháp bảo tồn, áp dụng bền vững, Luận án Tiến sĩ, Viện sinh thái và khoáng sản sinh vật.

7. Trịnh Ngọc Hiệp, è Đức Bình, Sỹ Danh Thường, Bùi Hồng quang đãng (2019), “Đa dạng mối cung cấp tài nguyên cây dung dịch tại quần thể bảo tồn vạn vật thiên nhiên Kon Chư Răng, tỉnh giấc Gia Lai”, Tạp chí kỹ thuật và Công nghệ, Đại học tập Thái Nguyên, 194(1), tr.15-20.

8. Sở nông nghiệp & trồng trọt và trở nên tân tiến Nông xã tỉnh Đăk Lắk (2013), Quy hoạch bảo tồn và phát triển bền bỉ rừng sệt dụng thức giấc Đắk Lắk cho năm 2030.

9. Sở khoáng sản và môi trường xung quanh tỉnh Kon Tum (2016), báo cáo tổng hợp hiệu quả nghiên cứu với triển khai trách nhiệm Quy hoạch bảo tồn nhiều mẫu mã sinh học trên địa bàn tỉnh Kon Tum mang đến năm 2020 với định đào bới năm 2030.

10. Nguyễn Hữu Toàn Phan (2016), Điều tra, chọn lựa nguồn tài nguyên thuốc thực trang bị tỉnh Lâm Đồng theo định hướng hoạt tính sinh học nhằm mục đích phát triển các loài dược liệu có giá trị cao (mã số TN3/T14).

11. Nguyễn Tập cùng cs (2016), Cây thuốc Vườn quốc gia Chư Yang Sinh, tỉnh giấc Đắk Lắk, Nxb Nông nghiệp.

12. Nguyễn Thị Tường Vi, Võ Văn Minh, Nguyễn Văn Khánh (2010), “Tổng quan về phong phú và đa dạng sinh học tập ở thành phố Đà Nẵng với một số triết lý bảo tồn”, Tạp chí kỹ thuật và Công nghệ, Đại học tập Đà Nẵng, 5(40), tr.213-220.